PThU Bijbelblog
- Waren de herders van de Kerstnacht onbetrouwbare lieden?Met Kerst gaat het niet alleen over de geboorte van Jezus, maar ook over herders. Aan hen berichtten engelen uit de hemel het nieuws van de pasgeboren Messias allereerst. In de buurt van Bethlehem hielden zij ’s nachts de wacht bij hun kudde. Zo lezen we dat in het evangelie van Lucas, hoofdstuk 2.
- Theosis – kunnen mensen als God worden?"Wat doet u toch? Wij zijn mensen, net als u!" Zo protesteren Barnabas en Paulus, als de mensen van het Griekse Lystra hen aanzien voor de goden Zeus en Hermes (volgens Handelingen 14:15). Dat is slechts één voorbeeld van een veel breder bijbels verzet tegen al te menselijke goden en al te goddelijke mensen. In dat verzet lijkt de Bijbel anders te zijn dan oud-Griekse teksten. Toch staan in de Bijbel ook teksten die het zo lijken voor te stellen dat wij mensen als God kunnen worden (wat ook wel ‘theosis’ wordt genoemd). Moeten we die teksten anders begrijpen? Of is de Bijbel soms ‘Griekser’ dan we denken?
- Heersen over de aarde?De urgentie van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies roept steeds meer vragen op over onze omgang met de aarde. Vaak klinkt de oproep dat we ons bescheidener moeten opstellen: de mens heeft zich te lang boven en buiten de natuur geplaatst. Maar kunnen we eigenlijk wel om de macht heen die we tegenwoordig lijken te hebben over al wat leeft? En als we die macht inderdaad hebben, hoe zouden we die dan verantwoordelijk moeten gebruiken? Wat heeft de Bijbel ons hierover te zeggen?
- Luthers visie op de Bijbel: het hart van de Reformatie?Luthers visie op de Bijbel heeft nog steeds veel invloed op het gebied van kerk en theologie. Alleen al het feit dat we de Bijbel in onze eigen taal kunnen lezen is te danken aan Luther. Ter gelegenheid van de viering van Hervormingsdag op 31 oktober staan we in deze blog stil bij Luthers verstaan van de Bijbel. Wat is er nog steeds actueel van zijn bijbelvisie?
- God: een vacature of een levensverhaal?Godsdienst en geloof hadden in onze samenleving iets van een nadrukkelijk lege stoel, die in het babyboomer-tijdperk leeg moest blijven. De strenge God van vroeger kon wel met pensioen. Maar nu het wel erg lang geleden is dat God verdween uit Jorwerd, lijkt het wel of er toch nog steeds een vacature is. Weet iemand een goede kandidaat?
- Een nieuw verbond: immanent en transcendentJeremia 31:31–34 vertelt hoe God zich voorneemt om bij de Israëlieten zijn onderwijzing (torâ) ‘in hun binnenste’ te leggen en ‘in hun hart’ te schrijven. Zo zal God zijn volk tot God zijn en Israël en Juda God tot volk. Dit voornemen van God heeft iets paradoxaals. Wanneer Gods onderwijzing — zoals Jeremia aankondigt — zich zal vestigen in de harten van menselijke individuen, in hoeverre blijft diezelfde onderwijzing dan tegelijkertijd goddelijk, als in: bovenmenselijk?
- Als een profetie niet uitkomtIn het boek Ezechiël staan behoorlijk concrete voorspellingen die niet uitkwamen. Een interessant voorbeeld is de aankondiging van de definitieve vernietiging van Tyrus door de legers van Nebukadnessar. Dat het anders liep dan verwacht lijkt in het boek Ezechiël zelf erkend te worden.
- Antisemitisme: een modern fenomeen?In de literatuur, zowel wetenschappelijk als in de pers, wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen antisemitisme en anti-judaïsme. Het laatste zou een voornamelijk christelijk, al voor-modern fenomeen zijn, het eerste een modern verschijnsel met expliciet racistische trekken. Anti-judaïsme + racisme = antisemitisme zo heet het dan. Ik wil echter betogen dat sommige vormen van middeleeuwse christelijke Jodenhaat wel degelijk racistisch waren, en dus antisemitisch kunnen worden genoemd.
- Van boerenprotest naar bestrijding van de slavernijVeel kerkelijke structuren die tot op de huidige dag herkenbaar zijn, hebben hun vorm gekregen in de negentiende eeuw. Dat maakt de periode rond 1800 tot een soort naad in de kerkgeschiedenis: het lijkt erop dat kerkelijke en politieke organisatie daarna op een andere manier aangepakt wordt dan daarvoor. Dat geldt zeker voor het debat over de slavernij.
- Afgunst in de BijbelKaïn, Rachel, de broers van Jozef, Saul, een prostituee die het kindje van haar huisgenote steelt, de broer van de verloren zoon: het zijn heel verschillende Bijbelse figuren. En toch delen ze iets met elkaar. Ze worden allemaal gekweld door het gevoel in de schaduw te staan van een ander. Wat is afgunst – want daarover gaat het hier – precies? En wat leert de Bijbel ons over deze emotie?
- Johannes 21 binnen het Johannes-evangelie: een vreemde eend in de bijt?Hoort Johannes 21 oorspronkelijk bij Johannes 1-20, of is het een latere toevoeging? Daarover bestaat een lange discussie. In dit blog vergelijk ik het plot van Johannes 1-20 met het plot van Johannes 21. Conclusie: ze zijn niet hetzelfde. Of dit betekent dat Johannes 21 niet oorspronkelijk is, blijft de vraag.
- “Een arbeider is zijn loon waardig”Moeten er schadevergoedingen betaald worden aan (nazaten) van slaafgemaakten? Deze discussie speelt op rondom de Nederlandse excuses voor het slavernijverleden. Maar deze discussie komt ook in de 19e eeuw al voor. Er zijn naast historische pleitbezorgers ook bijbelse gronden voor schadevergoedingen.
- Wat vieren de Joden op Sjavoeot?Deze week vieren de Joden Sjavoeot, het Wekenfeest. Wat wordt er op dit feest gevierd en herdacht? Hoe wordt het gevierd? Wat is het verband met Pesach, Pasen en Pinksteren?
- De curieuze capriolen van Klaas KreeftEind november 2023 is een wonderlijk boek verschenen. Wonderlijk alleen al vanwege de titel. Over de wetende onwetendheid. Wonderlijk ook vanwege de naam van de schrijver. Cusanus. Niet bij iedereen bekend… En het is de allerhoogste tijd dat daar verandering in komt. Want hij is nog steeds actueel. Dus lees vooral verder!
- God, de boer, en Zijn grondIn Jesaja 5 klinkt een liefdeslied op een wijngaard. God is de wijngaardenier, de grondbewerker, de boer van Kanaän. Er is een interessante link met de tuin van Eden. Was die tuin ook een wijngaard? De aanklacht van Jesaja tegen de slechte omgang met het goede land van de grondbewerker is dan verrassend actueel.
- Joden als duivelskinderen?Jarenlang zijn nieuwtestamentische teksten over Joden op een letterlijke manier geïnterpreteerd. Het gaat bijvoorbeeld om teksten waar Joden in verband worden gebracht met de duivel, of het bekende vers “zijn bloed kome over ons en onze kinderen” (Matt 27:25). Dit leidde tot stereotiepe verbeeldingen van Joden, op schrift en op afbeeldingen: Joden zouden bijvoorbeeld bloed van christelijke kinderen gebruiken voor hun rituelen en bronnen vergiftigen. Vandaag de dag worden dergelijke publieke afbeeldingen en uitspraken onacceptabel gevonden. Dat wil echter niet zeggen dat deze stereotiepe beelden de wereld uit zijn. Wat kan de bijbelwetenschap hiertegen doen?
- Scheiden veroordeeld in de Bijbel?Ook voor veel christenen is scheiden geen taboe meer. In de Protestantse Kerk en andere kerken bestaan zelfs liturgische teksten die gebruikt kunnen worden tijdens een echtscheidingsceremonie. In andere kerken leven juist fundamentele bezwaren tegen scheiden, meldde het Nederlands Dagblad kort geleden. Dat heeft te maken met een paar passages in de Bijbel. Goed lezen is van belang, juist omdat het om mensen gaat.
- Liep Jezus over het water?Op school leren we dat lopen over water onmogelijk is. De kerk is daar niet zo zeker over. Het Nieuwe Testament beschrijft immers hoe Jezus wandelt over de golven. Hoe moeten we dat verhaal opvatten? Over die vraag wordt al eeuwenlang gediscussieerd. Theologiestudent en dominee Jacob Uilkens had er meer dan tweehonderd jaar geleden een duidelijke mening over.
- Navalny’s omgang met de Bijbel: waarachtig en met een dosis humorMet zijn uitstraling en onverschrokkenheid was Alexei Navalny een boegbeeld van de oppositie in Rusland. Een sterk karakter paarde hij aan een groot gevoel voor rechtvaardigheid. Dat hij inspiratie vond in christelijk geloof was minder bekend. In gevangenschap werd hij meer en meer een bijbellezer.
- Is Jesaja 52-53 een verboden tekst voor Joden?Is Jesaja 53 voor Joden een “verboden hoofdstuk”? Dit is een veelgehoorde, suggestieve vraag, uit de mond van sommige christenen. De reden zou dan zijn dat deze teksten naar Jezus verwijzen en dat de Joden dat niet willen weten. In de traditionele Joodse literatuur worden Jesaja’s teksten over de dienaar echter ook toegepast op de (Joodse) messias.
- Wat kinderen in de Bijbel ons te zeggen hebbenIn de Bijbel treffen we een aantal keer de suggestie dat we beter af zijn als we worden als een kind. Zo staat er in Mattheüs 18:3: ‘Als u zich niet verandert en wordt als de kinderen, zult u het Koninkrijk der Hemelen beslist niet binnengaan.’ Met deze waarschuwing zou je verwachten dat kinderen een grote plek zouden innemen in theologisch onderzoek. Toch is het tegenovergestelde tot voor kort het geval geweest. Kinderen en hun unieke perspectief zijn nog maar weinig als uitgangspunt genomen in Bijbelonderzoek. Vaak zijn kinderen en jongeren juist behandeld alsof ze volwassenen zijn. Dit lijkt toch in strijd te zijn met deze opdracht. Gelukkig is er in de laatste jaren meer aandacht gekomen voor kinderen in de 'kindertheologie'.
- Eva en Adam, Isaac en Abraham en de christelijke offertheologieMijn verlosser hangt aan ’t kruis… en hij hangt er mijnentwegen… Deze regel komt uit een oud psalmen en gezangboek van de Nederlands-Hervormde Kerk. Ik heb het vroeger op de protestants-christelijke school in Breda geleerd. En er eigenlijk toen, eind jaren vijftig van de vorige eeuw, nooit iets bij gedacht. In de jaren zestig woonde ik in Oosterhout bij Breda. Daar liep ik vaak langs een gigantisch kruisbeeld. Daar hangt mijn verlosser, dacht ik, met dat lied in mijn hoofd. Maar wat dat was, verlosser? Waarom zou het offeren van een persoon zorgen voor verlossing?
- Avondmaal en gelijkenis van het banket: een vreemde combinatie?Als we het avondmaal vieren, klinkt na de inzettingswoorden vaak het volgende zinnetje in kerkdiensten in Nederland: ‘Komt nu, want alle dingen zijn gereed.’ Veel deelnemers zullen niet weten dat deze nodiging zelf een Bijbelcitaat is, en waarschijnlijk al helemaal niet dat het citaat nogal is losgezongen van de gelijkenis waar het in voorkomt. Passen deze gelijkenis en het avondmaal wel bij elkaar?
- Abrikoos en chocolade. Twee puntjes in de kantlijn van Codex VaticanusIn een van de oudste Bijbelse handschriften, de Codex Vaticanus, staan twee puntjes en een streepje in de kantlijn. Een Amerikaanse bijbelgeleerde beargumenteerde hiermee dat het Nieuwe Testament veel vrouwvriendelijker is dan we denken. Eind vorig jaar kwamen we er eindelijk achter of hij gelijk had.
