Euthanasie bij dementie: verder praten
Euthanasie, zeker in geval van dementie, is een complex ethisch thema dat om zorgvuldige gespreksvoering vraagt. Er staan bij euthanasie verschillende waarden op het spel: autonomie, de rol van naasten, de positie van de (medisch) zorgverlener. Het materiaal op deze pagina bevat verschillende invalshoeken van waaruit je over euthanasie (bij dementie) zou kunnen reflecteren en in gesprek kunnen gaan.
Praten over euthanasie
Een goed gesprek voeren over een complex thema als euthanasie bij dementie is niet altijd gemakkelijk. Toch krijgen veel mensen in hun leven te maken met een euthanasiewens van een naaste. Ook voor zorgmedewerkers kan de vraag naar euthanasie een gespreksonderwerp zijn tussen zorgmedewerker en patiënt. Om het goede gesprek over euthanasie bij dementie te (helpen) voeren, hebben de PThU en Nachtzon Media een interactief theaterstuk ontwikkeld. Het theaterstuk draaide om een familiegesprek over euthanasie bij dementie. Tijdens het stuk werd het publiek actief betrokken bij de ethische vragen die het verhaal opriep. Het was een creatieve manier om verschillende ethische perspectieven op een maatschappelijk thema bespreekbaar te maken. Het theaterstuk liep tot november 2024.
Euthanasie: een kwestie van voor en tegen?
Bij moraal en ethiek denken we vaak aan stellige opvattingen: mensen die goed weten wat goed is om te doen. Maar voor veel mensen ligt het niet zo zwart wit. Ook twijfel kan een uitnodiging zijn om door te vragen naar welke waarden er op het spel staan. Sommige mensen benadrukken in het gesprek over euthanasie vooral de waarde van autonomie. Maar wat betekent ‘autonomie’ eigenlijk? En is autonomie de belangrijkste waarde bij een beslissing die ook anderen (naasten) raakt?
Anderen wijzen vooral op morele grenzen: "doden doe je gewoon niet". Of zo’n uitspraak nu een religieuze grondslag heeft of niet, je komt er tegenwoordig moeilijk mee weg. Ligt er waarde in intuïtie? En welke morele grenzen hebben we zelf, en wat vind je ervan wanneer je zo’n grens niet altijd rationeel kunt onderbouwen?
Waardigheid van het leven
Voor een naaste is respect voor degene met de euthanasiewens misschien belangrijk. In de eerste betekenis kan dat gaan om: iemand hoog achten, iemand bewonderen. Maar respect kan ook betekenen: iemands waardigheid erkennen. Wat betekent dat? Wat houdt menselijke waardigheid in en hoe houd je die in ere?
Volgens sommigen hangt menselijke waardigheid samen met bepaalde vermogens, zoals de controle over wat je doet en zegt, of je je naasten nog herkent. Kun je het leven langs zo’n meetlat van bepaalde criteria leggen? Wat zijn de consequenties wanneer we het leven van onszelf of van een ander als onwaardig beschouwen?
Euthanasie en wilsverklaring
Soms stellen mensen een wilsverklaring op wanneer ze weten dat ze dementie hebben. Op het moment van de wilsverklaring nemen zij een besluit over iets wat in de toekomst ligt. Maar kan dat eigenlijk wel? Mensen kunnen, met of zonder dementie, in enkele jaren van gedachten veranderen, tot andere besluiten komen. Wat betekent ‘autonomie’ wanneer iemand in het ‘nu’ een beslissing neemt over zichzelf ‘een paar jaar later’?
Euthanasie en de rol van naasten
“No man is an island,” schreef de Engelse dichter John Donne. Als mensen zijn we met elkaar verbonden, deel van elkaars verhaal. Wat betekent dit voor de rol van naasten bij euthanasie? Wat is de waarde van liefde die naasten voelen voor degene met de euthanasiewens en hoe krijgt die liefde betekenis?
Welke rol spelen emoties in het komen tot een besluit? Is het letterlijk zo dat ‘liefde verblindt,’ en het naasten door hun betrokkenheid niet altijd lukt om te zien wat een goed besluit is? Of is de betrokkenheid van naasten ook een wegwijzer naar wat er (ook) op het spel staat: de onderlinge relaties en verbondenheid?
Wanneer iemand dementerend is, speelt ook de vraag naar verantwoordelijkheid van naasten een grotere rol. Mag iemand die meer zorgtaken op zich heeft genomen, en meer betrokken is, ook een grotere rol spelen in het maken van een beslissing, dan bijvoorbeeld een zoon of dochter die wat meer op afstand staat?
