Moral Compass Project

Deelproject: Het morele kompas van militairen

Militairen en moraal

De ontwikkeling van een goed moreel kompas is voor militairen van cruciaal belang. Dat geldt eens te meer voor militaire leiders, van wie ‘moreel leiderschap’ verwacht mag worden. Militairen moeten daarbij hun optreden niet alleen verantwoorden tegenover het humanitaire oorlogsrecht, maar ook tegenover hun eigen geweten, religieus gesproken: in relatie tot het ‘goddelijke appel’ van het Goede.

Rol van geestelijke verzorging

Hoe kan morele verantwoording bij militairen vorm krijgen? Voorwaarde is dat er ruimte is om morele vragen die door het militaire beroep worden opgeroepen te doordenken met oog voor eigen levensovertuigingen en visies op het goede leven en samenleven. Om militairen op dit vlak te begeleiden spelen geestelijk verzorgers bij de krijgsmacht een belangrijke rol. Vroeger richtten geestelijk verzorgers zich voornamelijk op hun eigen achterban. Dat is veranderd door de voortschrijdende secularisatie. Geestelijk verzorgers dragen nu, gevoed en geïnspireerd vanuit hun eigen denominatie, bij aan de morele vorming van álle militairen. Speciaal met het oog hierop bieden zij aan alle militairen in opleiding morele vorming aan. In dit deelproject wordt deze praktijk empirisch onderzocht en theoretisch doordacht.

Protestantse theologie

Dit deelproject onderzoekt empirisch met welke morele vragen militairen in de praktijk worden geconfronteerd en hoe zij daar vanuit hun eigen levensbeschouwing mee omgaan. Daarnaast wordt geanalyseerd hoe de bijdrage van geestelijk verzorgers aan de morele vorming van militairen er in de praktijk uitziet. Op basis van dit empirische onderzoek wordt vervolgens onderzocht welke specifieke protestantse theologische inzichten militairen kunnen helpen hun morele integriteit te behouden bij de uitvoering van hun moreel ingewikkelde beroep. Zijn er verbanden te leggen tussen hun bijdragen aan de morele vorming van militairen en protestantse theologische inzichten met betrekking tot oorlog en vrede en het ‘goddelijke appel van het goede’? Hoe kunnen inzichten die ontwikkeld zijn vanuit de protestantse theologie over oorlog en vrede, wet en evangelie, goddelijke wet en menselijke wet van betekenis zijn voor militairen die een andere, of geen duidelijk omschreven levensovertuiging hebben?

Onderzoekers

Sleutelpublicaties

• Pieter Vos en Fred van Iersel (red.), Morele vorming van militairen: Bijdragen van de geestelijke verzorging. Utrecht: Eburon, 2023 (met o.a. bijdragen van Thijs Oosterhuis, Pieter Vos en Erik Olsman)
• Thijs Oosterhuis, Pieter Vos & Erik Olsman, Protestant Theological Perspectives on the Contribution of Military Chaplains to Moral Formation, International Journal for Public Theology, 17:1 (2023), 5-23. 
• Thijs Oosterhuis, Erik Olsman & Pieter Vos, The contribution of chaplaincy classes to the moral formation of future military leaders: an ethnographic study in Dutch military chaplaincy. British Journal of Religious Education, 2025 https://doi.org/10.1080/01416200.2024.2433989
• Pieter Vos (red.), themanummer ‘Oorlog en vrede’, Handelingen: Tijdschrift voor praktische theologie 50:3 (2023), 1-71.