Bertien en Melania namen deel aan een buitenlandconferentie
Bertien Bos en Edina Melania Hadnagy, masterstudenten aan de PThU, gingen op reis naar een internationale conferentie over vrouwen in conflictsituaties: 'Empowering Women in Conflict: Ecumenical Engagement for Peace and Justice Conferentie' in Lviv, Ukraine. Zij doen hun verhaal.
Unieke kans
Het was in de zomerperiode, onze agenda’s vol met spannende dingen: vakantie vieren, maar ook verslagen uittypen, tentamens en hertentamens. We waren makkelijk te verleiden om op reis te gaan. Voor de één het doorbreken van het monotone en drukke studentenleven (no offence, theologie kan echt charmant zijn maar soms ook tegenvallen). Voor de ander als deeltijder een unieke kans om eerdere werkervaring en nu een studie theologie bij elkaar te brengen. Een buitenkans binnen de opleiding: op reis naar een land waar we nog nooit geweest zijn en leren over nieuwe onderwerpen!
Lviv here we come!
Vlak voor de start van het nieuwe studiejaar reisden we af naar Lviv in het westen van de Oekraïne om daar een conferentie bij te wonen van de European Society of Women in Theological Research (ESWTR). Elke twee jaar is er een Europese conferentie en tussendoor zijn er regionale bijeenkomsten waar actuele thema’s besproken worden. Wij bezochten de Oost Europese conferentie. Het thema Empowering women in conflict: ecumenical engagement for peace and justice was gekozen naar aanleiding van de oorlog in het oosten van de Oekraïne.
Zo’n academische conferentie zal wel een beetje saai zijn. En zal het land ons nog verrassen? Melania is geboren in Transylvania, de Hongaarse deel van Roemenië en het Oostblok kent ze wel. Oekraïne is toch eigenlijk Europa, dus hoe anders kan het zijn?
Het was een reis vol verrassingen! Een kort verslag van onze belevenissen.
Aankomen in Oekraïne! Hoe veel grivna is een euro?
Voordat ik (Melania) naar de Oekraïne ben vertrokken, heb ik niet echt gekeken wat er daar anders zou zijn. Het is toch Europa en in de rest van het voormalige Oostblok dat ik goed ken, is het ook niet zo anders. Toch raak ik al bij aankomst in shock. Ze hebben geen euro’s maar de Grivna. Hoeveel dat is, ik heb geen idee! Ik vraag rond maar de mensen snappen me niet. Een Amerikaanse dame dacht dat ik om geld vroeg en ze wilde daarom mijn eten en drinken betalen. Een hele beleefde vrouw maar ik heb mijn vraag nogmaals uitgelegd. 1 euro is 32 grivnas en daarmee kan je al een maaltijd kopen in een klein restaurant. The place to be voor iemand met een studentenbudget?!?!
Een onbekende taal
Het verbaasde ons maar met Engels kom je niet ver. De mensen spreken vaak nog wel Russisch maar onze kennis van het Russisch is beperkt. Met handen en voeten praten dus. Ook het schrift kunnen we niet lezen. Er wordt geschreven met Cyrillische letters. Het enige wat je kan doen is rondvragen, hopen dat je iemand vindt die Engels spreekt en verder just go with the flow.
De anekdote van de magische bus
We zagen al snel dat de infrastructuur in de Oekraine niet zo ontwikkeld is als in Nederland. Overvolle bussen, ouderwetse vintage transportmiddelen waarbij je je afvraagt of ze het nog wel zullen volhouden. Toen Melania een bus wilde pakken na haar eerste wandeling in Lviv kwam er ook een overvolle vintage bus voorrijden. Ze wilde wachten op de volgende bus maar de omstanders zeiden dat ze er nog makkelijk met z’n vijven bij konden. We stonden als kippen opeengepakt in een hok, helemaal aan elkaar vast geplakt. De bus stopte steeds en heel wonderlijk maar er was altijd nog plaats voor de volgende reiziger. Wat een verschil met het Nederlandse OV waar iedereen een extra zitplaats claimt met zijn bagage omdat ze niemand naast zich willen hebben.
Wil je een beetje wodka in je soep?
We genieten van de heerlijke Oekraïense keuken en gastvrijheid. Een bijzondere culinaire ervaring. Er is veel te proeven en ontdekken: heerlijke soep, gevulde paprika’s, vlees, vis, salades, geroosterde groentes! In de koffie -en theepauzes worden we verwend met fruit en zoete lekkernijen. Bij de openingsreceptie van de conferentie hebben we onze buik al volgegeten omdat we denken dat het bij deze hapjes blijft. Er blijken nog een vele gerechten te volgen…..
In een restaurant kan je verrast worden door bediening die vraagt: wil je een beetje wodka in je borstj (traditionele Oekraiense soep)? Geen grapje want het blijkt dat de Oekraïners hun soep echt wel eens met wodka erin eten.
Studentenleven
De katholieke theologische universiteit heeft uitstekende faciliteiten. Mooie en moderne universiteitsgebouwen, een levendige campus, veel groen om de gebouwen en een hele mooie kapel. We voelen ons hier snel thuis.
Een land in conflict
We hadden ons niet echt gerealiseerd dat de Oekraïne een land in oorlog is tot we de verhalen op de conferentie hoorden. In Nederland is het conflict tussen Rusland en de Oekraïne vooral in het nieuws geweest in relatie tot MH’17 en het leed in Nederland, de verhalen over wat zich afspeelt in de Oekraïne zelf blijven wat op de achtergrond. Tijdens ons verblijf in Lviv merk je niets van het conflict want de gevechten spelen zich honderden kilometers verderop af. Maar als je met mensen in gesprek komt, merk je dat het conflict met Rusland zeker in de lucht zit.
(Bijna) alleen maar vrouwelijke theologen
Ons programma gaat over conflict resolution en de rol van vrouwen daarin. De focus is de context van de Oekraïne. De conferentie is georganiseerd door dr. Halyna Teslyuk en dr. Orysya Bila uit Lviv en prof. Heleen Zorgdrager van de PThU, die ook gastdocent is in Lviv. Er zijn lezingen over de Oekraïense vrouwen die in het leger zijn gegaan om hun land te verdedigen, een interpretatie van Bijbelse heldinnen als Deborah en Jael vanuit de Oekraïens context en vrouwen als dragers van de boodschap van vrede en hoop in de evangeliën.
De wereld over
Andere presentaties nemen ons mee de hele wereld over. Door Isabel Phiri van de WCC worden we opgeroepen om mee te doen met Thursdays in Black en zo een stem te laten horen tegen gender-based violence. Want: ‘Making peace is holy work and forgiveness is at the heart of peacebuilding’.
De vele andere presentaties nemen ons mee door de geschiedenis, de rol van de vrouw in de kerk, en de belang van vrouwen in de kerk en nog veel meer. De laatste anderhalve dag stonden in het teken van lezingen van vrouwen in de Oekraïne. Verhalen over geweld waar vrouwen mee te maken hebben, thuis en in de maatschappij. Het was schokkend om te horen hoe in een onderzoek dat uitgevoerd is in het oosten van de Oekraïne naar voren kwam dat meer dan 90 procent van de vrouwen ervaring heeft met geweld thuis maar dat maar zo’n 10% dit als geweld benoemd. Het is gewoon, zo verweven met de maatschappij en de omgang met elkaar.
Oekraïnse vrouwen tijdens de Sovjetperiode
Op de laatste dag van de conferentie werd er verteld over de Oekraïense vrouwen ten tijde van de Sovjetperiode. Tijdens de verbanning naar de goelag werd alles afgenomen, van spullen tot en met de persoonlijke identiteit. Mensen werden gereduceerd tot een nummer. Persoonlijke religie was in die situatie heel belangrijk om het vol te houden. Ondanks het gevaar van ontdekking werden de belangrijkste feestdagen gevierd, er werd samen gebeden. Van restjes stof en draadjes werden iconen geborduurd en beschermengelen. De belangrijkste boodschap hiervan: religieuze identiteit kan niet worden afgenomen en het helpt de vrouwen om zich op te stellen als overlever in plaats van slachtoffer. Indrukwekkende verhalen om de conferentie mee af te sluiten.
Bestaat theologie zonder politiek?
Ook al was het thema van de conferentie niet politiek maar theologisch, we merkten al snel dat de politiek elke keer om de hoek kwam kijken. Theologie blijkt niet vrijblijvend te zijn. De presentaties gingen soms over de oorlog en de discussies ook. Er waren ook deelnemers uit Rusland op de conferentie. Zij voelden zich soms plaatsvervangend schuldig als de ‘oppressor’. De meningen waar soms heel verschillend maar toch is het gelukt om op een vreedzame manier met elkaar in gesprek te gaan.
We realiseerden ons hoe bevoorrecht we zijn in Nederland en vroegen ons af waarom wij vaak zo afstandelijk en theoretisch discussiëren in de collegebanken. Raakt de theologie ons nog? Of gaan we pas weer een discussie aan als het er echt toe doet, als er dingen op het spel staan? We nemen ook mee dat theologie niet vrijblijvend is, het heeft consequenties voor ons denken en handelen. Het is ook niet zwart-wit, want wie is slachtoffer en wie dader? En wat zouden we zelf doen als er sprake is van onrecht? How to bring peace in the midst of violence and war?
Oecumenische insteek
Een van de belangrijkste factoren van de conferentie was de oecumenische insteek. We hebben joodse, katholieke, protestantse en orthodoxe theologen ontmoet uit heel Europa ontmoet. In de pauzes was er de mogelijkheid om met elkaar in gesprek te gaan en daar hebben we veel van geleerd
Verschillende tradities en belevingen in gebed
Naast alle presentaties was er tijd ingeruimd voor ochtend -en avond gebeden. Mooi om mee te maken in het verder zo drukke programma. Alleen de kapel al met iconostase was een heel andere beleving dan de PThU-kapellen. Omdat de gebeden werden voorbereid door de deelnemers uit verschillende landen kregen we zo ook nog wat mee van de verschillende tradities en belevingen.
Toerist in Zhovkva
Als einde van ons programma, hebben we een historisch stadje in de buurt bezocht. Zhovkva staat op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. We kregen een interessante rondleiding in de stad en kerken van Zhovka, die verschillende historische periodes van Polish, Oostenrijk Hongarije en Oekraïnse regering doormaakte.
Einde van een theologisch avontuur
We komen aan het einde van ons theologische avontuur. 4 dagen met meer dan 70 deelnemers, 28 lezingen en voordrachten, 20 nationaliteiten, veel bijzondere ontmoetingen, dagopeningen en dagsluitingen in prachtige kapellen, heerlijke maaltijden, veel koffie en thee met zoetigheden en fruit…. Zomaar wat ingrediënten van een boeiende en inspirerende conferentie. De volgende conferentie van de ESWTR van 12-15 september 2019 in Leuven staat in onze agenda want het smaakte naar meer.
En voor wie in het buitenland wil studeren: De UCU in Lviv is een aanrader met boeiende vakken, leuke campus, levendige oude stad waar oost en west elkaar ontmoeten!
Bertien Bos en Edina Melania Hadnagy
