Kringverjaardagen: een ritueel perspectief
Vandaag, 30 maart 2023, wordt in Amsterdam een poging gedaan om de grootste kringverjaardag in Nederland te houden. De initiatiefneemster heeft een hekel aan verjaardagen waarbij iedereen netjes in een kring zit, en organiseert daarom ter gelegenheid van haar 30e verjaardag een ludieke oversized variant van een kringverjaardag.
Waarom vieren we verjaardagen in Nederland zo vaak zittend in een kring? Uiteraard is er een praktisch aspect: zittend in een of meerdere kringen, met een tafel in het midden, kunnen alle verjaardagsgasten eenvoudig bij de koffie, thee, melk, suiker en taart die op de tafel staan. Het is een praktische manier om veel gasten in huis een plek te geven.
Ritueel perspectief
Vanuit ritueel perspectief is er ook iets over te zeggen. Het vieren van een verjaardag kunnen we zien als ritueel: het markeert een moment dat we belangrijk vinden, namelijk het moment dat we weer een jaartje ouder worden. Het vieren ervan is niet noodzakelijk: de jarige is ook wel jarig zonder dat er een festiviteit plaatsvindt op zijn of haar verjaardag. En tóch willen we stilstaan bij dit heugelijke moment: we schudden de hand van de jarige en zeggen, we zingen ‘lang zal ze leven’ en de jarige blaast de kaarsjes op de taart uit. Een verjaardag vieren gaat gepaard met tal van rituele handelingen. En ja, die ‘typisch Nederlandse’ kringverjaardag hoort er ook bij.
Dat het vieren van een verjaardag deze min of meer vaste vorm en handelingen kent, levert herkenbaarheid op: “Dit is hoe we in Nederland – of in elk geval in een deel van Nederland - een verjaardag vieren”. Stelt u zich eens voor dat u op een verjaardag komt en de woonkamer is ingericht als een schoolklas, waarbij u plaats mag nemen in de schoolbankjes, u een informatieve documentaire mag kijken over molens in Nederland, en ondertussen geniet van een beker melk en boterham met kaas. U zult dit waarschijnlijk niet als een verjaardag herkennen, en u er wellicht ook niet heel gemakkelijk bij voelen. Stelt u zich eens voor dat u iedere verjaardag opnieuw zou moeten bedenken hoe u dat zou vieren en dat iets als de handdruk bij een felicitatie niet zou bestaan. Dan zouden we ongetwijfeld razendsnel op zoek gaan naar andere manieren om een format te zoeken voor een verjaardag. Want het zit in de aard van de mens om het moment van een verjaardag te markeren! Rituelen geven houvast; ze geven vorm en inhoud aan hoe we belangrijke momenten markeren.
Het min of meer vaste rituele format van een verjaardag is (deels) cultureel bepaald. Binnen de Nederlandse cultuur is de kringverjaardag redelijk standaard, terwijl er bij andere culturen veel vaker wordt gedanst en er meer muziek klinkt. Uiteraard is ook in Nederland een grote diversiteit en worden niet alle verjaardagen ‘in kringetjes’ gevierd, maar vanuit andere culturen wordt de kringverjaardag als iets ‘bijzonders’ en typisch Nederlands beschouwd.
Tot slot
Mocht u nou geen fan zijn van kringverjaardagen, wees dan gerust: rituelen zijn heel dynamisch en aan verandering onderhevig. Samen maken we rituelen, en rituelen maken ons. Proost!
Overigens: mocht u wél van een kringverjaardag houden en vanuit ritueel perspectief meer willen doen met die kring, dan kunt u – als homo ludens – met het beeld van de kring spelen. De kring kan bijvoorbeeld symbool staan voor weer een jaar dat ‘rond’ is, dat vol is. Het lijkt dan op symboliek rond de oudjaarswafels en nieuwjaarsolletjes: 'het jaar heeft zich ontvouwen' en 'het jaar is nog opgerold'. De kring op uw verjaardag krijgt zo een symbolische waarde en zijn uw gasten daar onderdeel van.
Kringverjaardag in beeld
In het RTL-programma EditieNL van 30 maart wordt aandacht besteed aan deze kringverjaardagen. Hierin is de auteur van deze blog kort aan het woord.
