God en het coronavirus

Natuurlijk, er wordt geïnvesteerd in wetenschappelijk onderzoek naar het virus. De manier waarop het zich verspreidt wordt goed in de gaten gehouden. En er wordt gezocht naar middelen die het aan banden kunnen leggen. Hopelijk helpt dat.

Bijbel en coronavirus

Meer in de marge gebeurt er ook iets anders. Gelovigen vragen zich af of God er ook iets mee te maken heeft. Ze leggen de Bijbel naast hun krant en trekken conclusies. Zo schreef het Reformatorisch Dagblad het coronavirus eerder deze week toe aan God:

Christenen belijden dat ziekte en gezondheid hun niet toevallig overkomen. Niet corona heerst, maar God regeert. Het coronavirus is slechts een tweede oorzaak, een middel in Gods hand. Hij zendt ziekte zoals ooit de plagen in Egypte, om de mens tot inkeer te brengen. 

De een zal zoiets serieus nemen. Anderen – ook gelovigen – verbazen zich erover. Het past toch niet bij ons moderne wereldbeeld om te geloven dat God opzettelijk ziektes veroorzaakt? Als God bepaalt dat mensen ziek worden, heeft het toch ook geen zin om onderzoek te doen en om ziektes te bestrijden?

Ook al ben ik een liefhebber van de Bijbel, ik voel er niet voor om de verspreiding van het coronavirus te verklaren met een beroep op de Bijbel. En juist vanwege de inhoud van de Bijbel schrijf ik het virus ook niet aan God toe. De Bijbel is een veelzijdig boek. En juist die veelzijdigheid maakt het onmogelijk om simpele antwoorden te geven.

Jezus

Volgens het Nieuwe Testament verzet Jezus zich tegen bepaalde gangbare gedachten. Er werd snel gedacht dat mensen tegenslagen aan zichzelf te wijten hebben. In Jeruzalem was een toren ingestort en daarbij kwamen achttien mensen om. Jezus merkt dan op:

“Denken jullie dat zij schuldiger waren dan alle andere mensen die in Jeruzalem wonen?” (Lukas 13:4)

Bijzonder is ook de confrontatie met iemand die blind geboren is (Johannes 9). Jezus’ leerlingen vragen: “Hoe komt het dat hij blind was toen hij geboren werd? Heeft hij zelf gezondigd of zijn ouders?” Jezus’ antwoord is zo duidelijk als maar kan:

“Hij heeft niet gezondigd en zijn ouders ook niet, maar Gods werk moet door hem zichtbaar worden.”

Met andere woorden: God wil helemaal niet dat deze man blind is. Hij legt zich er ook niet bij neer dat hij blind is. Dat wordt des te duidelijker als Jezus hem even later zijn gezichtsvermogen teruggeeft.

God als oorzaak

Het is waar: in het Oude Testament wordt God gezien als de oorzaak van allerlei onverklaarbare verschijnselen. Of het nu ging om uitzonderlijke droogte, extreem noodweer of ernstige ziektes – God was er verantwoordelijk voor. Hij wilde de mensen bijvoorbeeld straffen. Als de ellende je vijanden trof, wilde Hij je kennelijk juist helpen. In de buurlanden van Israël was het niet anders: ook daar werd al het onverklaarbare toegeschreven aan de goden. Heel interessant om dat te ontdekken. Maar dankzij de opkomst van de natuurwetenschappen kunnen wij er niet meer zo tegen aankijken.

Tien plagen

Dan nu die tien plagen. God stuurt ze af op de Egyptenaren, omdat de Farao de Israëlitische slaven de vrijheid niet gunt. God verandert water in bloed, hij stuurt massa’s kikkers, muggen en steekvliegen, het vee wordt getroffen door de pest, de Egyptenaren krijgen zweren, er volgen vernietigend noodweer, een sprinkhanenplaag en diepe duisternis, en ten slotte doodt God alle eerstgeborenen (Exodus 7–12).

Maar voordat we het coronavirus hiermee vergelijken, moeten we wel goed lezen. Wat in dit verhaal centraal staat is niet Gods behoefte om te straffen. Alles staat juist in het teken van zijn liefde voor mensen in de knel: voor zijn onderdrukte volk. En ja, het gaat er zeker over straffen. Maar die worden zo beschreven, dat je ze nauwelijks anders kunt zien dan als fictie. Sommige beginnen als Mozes zijn staf optilt, of ze eindigen onmiddellijk als hij daar op verzoek van de Farao om bidt. En wonder boven wonder treffen ze steeds wel de slechte Egyptenaren, maar geen enkele Israëliet. Dat aan het einde alleen de eerstgeboren sterven is niet minder wonderlijk.

Van mij mag u concluderen dat het bij de verspreiding van het coronavirus precies hetzelfde gaat. Dan hebben de getroffenen hun ziekte verdiend. Ik concludeer liever dat dit verhaal laat zien dat God een einde wil maken aan kwaad, onrecht en onderdrukking. De meeste lezers zien dat gelukkig net zo. En dat maakt het verhaal zo immens populair.

Bezinning

Natuurlijk: het coronavirus dwingt ons om onze manier van leven tegen het licht te houden. Wie weet welke lessen er nog uit getrokken zullen worden. De Bijbel dringt ons gelukkig geen voorwetenschappelijk wereldbeeld op. Hij stimuleert ons juist om ons te bekommeren om de slachtoffers. Het virus aan banden leggen hoort daarbij. En omdat ons eigen bestaan nu eens in het geding is, nemen we ons het grote leed elders in de wereld hopelijk meer ter harte.