"Zichtbaarheid kan bevrijdend zijn, maar ook kwetsbaar"

Menselijkheid in verbondenheid

De titel van de lezing die Reichel op 19 maart aan de PThU hield, Against Humanity, klinkt op het eerste gehoor provocerend. "Dat is bewust," legt Reichel uit. "Mijn laatste boek heette After Method, maar had als werktitel Against Method, omdat ik aantoon dat methodologie op zichzelf geen redding biedt. In mijn huidige project doe ik iets vergelijkbaars met theologische antropologie." Maar wat betekent dat concreet? Reichel benadrukt dat hun werk niet tegen menselijke waardigheid of menselijkheid is gericht, maar tegen de manier waarop ‘mens-zijn’ wordt gedefinieerd en gebruikt. "Menselijkheid wordt vaak voorgesteld als iets vanzelfsprekends, maar het is ook een belofte. Sommige mensen moeten hun menselijkheid als het ware nog verdienen om erkend te worden, terwijl anderen vanzelfsprekend binnen de definitie vallen. Mijn vraag is: wie beslist daarover, en met welke gevolgen?" Deze kritiek raakt fundamentele theologische begrippen, zoals imago Dei—het idee dat de mens geschapen is naar Gods beeld. "Ik onderzoek hoe anti-humanistische kritiek ons kan helpen om hier opnieuw over na te denken. Wat zou er gebeuren als we ‘mens-zijn’ minder als een vaststaand gegeven zien en meer als iets relationeels, iets dat we in verbondenheid met anderen vormgeven?"

Gedeisd houden of niet?

Reichel plaatst deze vragen in een bredere politieke context. In de Verenigde Staten, waar Reichel werkt, staan menselijkheid en mensenrechten onder druk. Zowel vanuit progressieve kritieken die de beperkingen van universele mensenrechten blootleggen, als vanuit conservatieve bewegingen die die rechten slechts voor enkelen willen behouden. "Op Princeton moeten we ons bijvoorbeeld voorbereiden op mogelijke razzia’s van ICE, de immigratiedienst. Het is een bizarre realiteit." Ook de academische vrijheid wordt bedreigd. Hoewel Princeton als privé-instelling relatief veilig is, vrezen veel universiteiten voor de toekomst. "Er is een debat gaande: moeten we ons gedeisd houden om sancties te vermijden, of juist onze privileges inzetten om op te komen voor wat belangrijk is?" Voor Reichel zelf, als queer theoloog, is dat een lastige afweging. "Michel Foucault zei ooit: ‘Zichtbaarheid is een valstrik.’ Zichtbaarheid kan bevrijdend zijn, maar ook kwetsbaar. Dat voelen we nu meer dan ooit."

Brug tussen traditie en kritiek

Tijdens hun bezoek aan de PThU gaven Reichel, studenten en predikanten in de Permanente Educatie zich over aan dit soort uitdagende theologische vraagstukken. Reichels onderzoek probeert een brug te slaan tussen klassieke systematische theologie, zoals die van Karl Barth, en radicalere theologieën, zoals de queer theologie van Marcella Althaus-Reid. "Sommige theologen nemen constructieve theologie serieus, maar doen dat binnen de kaders van hun eigen traditie. Aan de andere kant laten sommige queer theologen de systematische theologie volledig achter zich. Ik denk dat beide benaderingen iets missen." Reichels werk roept uiteenlopende reacties op. "Sommigen vinden het verwarrend, anderen juist inspirerend. Ik probeer beide tradities serieus te nemen en samen te brengen, maar dat is een worsteling."

Niet alleen bestuderen, maar ook doen

"Voor mij is theologie altijd een vorm van probleemoplossing,” zegt Reichel. “Of het nu gaat om pastorale zorg, ethische dilemma’s of praktische kwesties in de kerk: theologie helpt ons antwoorden te formuleren. Vaak beginnen we met een impliciet theologisch kader zonder dat we het doorhebben. Door dat expliciet te maken, kunnen we het beter onderzoeken en verbeteren." Voor Reichel is theologie dan ook niet een kwestie van studeren, maar vooral van doen. "Wat is het probleem dat je probeert op te lossen? Hoe helpt theologische reflectie daarbij? Theologie is geen doel op zich, maar een manier om met de complexiteit van het leven om te gaan."