Moral Compass Project wordt uitgebouwd

Foto: Rector Klaas Spronk en bestuursvoorzitter Marten Knevel van Paradosis.

Nieuwe projecten

De nieuwe financiering maakt het mogelijk de grote vragen van het MCP te doordenken op heel concrete terreinen van het leven waar het goede samenleven gestalte moet krijgen. Ook wordt het project interdisciplinair uitgebouwd met onderzoek naar antieke joodse en vroegchristelijke bronnen. Hoe kan de rijkdom aan waarden uit deze bronnen worden ontsloten voor morele reflectie in de huidige tijd? 

Appel van het Goede

Het Moral Compass Project is in 2018 van start gegaan en onderzoekt hoe we vandaag de dag zinvol kunnen nadenken over wat goed is om te doen. Dat is niet eenvoudig in tijden waarin er weinig gedeelde waarden lijken te zijn en ieder mens zelf mag bepalen wat de norm is. Toch blijven mensen het goede ervaren als iets dat een appel op hen doet waar ze niet onderuit kunnen. Als mensen zich zo aangesproken voelen, betekent dat nog niet dat ze het goede ook precies in de vingers hebben, of kunnen realiseren. Het Goede (met hoofdletter) gaat hun concrete handelen te boven, het is transcendent.

Concreet doordenken

In de nieuwe projecten wordt onderzocht hoe we aan dit appel van het transcendente Goede recht kunnen doen op drie terreinen:

1. Morele vorming van militairen door de geestelijke verzorging (Thijs Oosterhuis). Militairen moeten in een setting van geweld of dreiging van geweld strijden voor het goede: de vrede. Hoe komen ze dat goede op het spoor? Wat is hun kompas? Welke ruimte is er voor individuele morele positiebepaling als ze op missie gewoon moeten uitvoeren waartoe ze bevel hebben gekregen? Oorlog en vrede is ook het onderzoeksterrein van prof.dr. Pieter Vos, hoogleraar Ethiek en Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmacht dat extra armslag krijgt door dit project.
2. Morele interactie in families bij levenseinde-vragen van mensen met dementie (Trijntje Scheeres-Feitsma). Dementie vraagt veel zorg van familie. Familie verleent die veelal vanzelfsprekend, terwijl de persoon met dementie hen deze ‘last’ niet wil aandoen. Hoe moeten we dit soort morele interactie binnen families bij zorg rond het levenseinde bij dementie begrijpen? En kunnen we er als samenleving recht aan doen in beleid en wetgeving?
3. Morele positie van het individu in tijden van Big Data en transparantie (Stephan Wetzels). Onze tijd streeft naar zoveel mogelijk transparantie. Daar wordt Big Data technologie voor ingezet. Mensen worden benaderd als voorspelbare wezens met het doel hun gedrag binnen wenselijke kaders te passen. Hoe blijf het individu dan persoon, met openheid voor het appel van het Goede? Kierkegaards denken wordt ingezet om de waarde van het verborgen ik en het geheim te doordenken als tegenwicht tegen eenzijdige inzet op transparantie.

Antieke bronnen

Het is niet voor het eerst dat de vraag naar het goede samenleven als buitengewoon urgent gevoeld wordt. Hoe vinden we richting? De spanning tussen concrete wetten en het Goede als transcendent is al in de Bijbel zichtbaar. Er zijn, zeker in het Oude Testament, natuurlijk uitgebreide wetsteksten te vinden, maar die doen niets af aan de kracht van het gebed om het Goede als geschenk van God. Ook met de wet in de hand is de mens aangewezen op de gave van Gods wijsheid. De gezamenlijke zoektocht naar het goede samenleven in de geest van de geopenbaarde wetten is bovendien pas voltooid als alle volken naar Jeruzalem optrekken om God te eren. In reflecties op deze Bijbelse noties blijkt hoe vruchtbaar deze spanning is voor het denken over moraal. Steeds heeft het serieus nemen van die spanning geleid tot een kritiek op fixering van het Goede in concrete wetten of ongeschreven regels, en een constructief proberen recht te doen aan de goddelijke aanspraak. In bronnen uit de tijd van het antieke jodendom en het vroege christendom is daarop voluit reflectie te vinden. Daar is nog relatief weinig studie naar gedaan met het oog op vragen van nu. Dat gaat Benjamin Bogerd doen in een nieuw promotieproject naar de morele dimensie van apocalyptiek onder begeleiding van dr. Bärry Hartog.