Onderzoek zingeving in christelijke inloophuizen
De overtuiging dat ieder mens waardevol is en recht heeft op een menswaardig bestaan, is leidend voor het werk van inloophuizen door heel Nederland. Met een kop koffie, een warme maaltijd en een luisterend oor staan medewerkers in inloophuizen klaar voor mensen in kwetsbare situaties. Hoe geven zij aandacht aan zingeving? Zeker waar initiatieven christelijke wortels hebben, is dat een vraag die regelmatig terugkomt. De Protestantse Theologische Universiteit onderzocht het voor koepelorganisatie Netwerk DAK. Bijzonder hoogleraar diaconaat Thijs Tromp deelt zijn bevindingen.
Klein en alledaags
“Bij zingeving denken we vooral aan diepe filosofische of religieuze vragen of levensvragen,” legt Tromp uit. “Of we denken aan het gebrek aan zingeving: zinloosheid, geen doel hebben in het leven. Dat is wat we noemen existentiële zingeving. Daar gaat het om pastorale gesprekken, samen bidden, meditatie, een kaars opsteken. Daartegenover heeft zingeving vooral ook een alledaagse dimensie. De dingen die het leven voor mensen zinvol maken. Die zijn vaak heel gewoon: opstaan, ontbijten, naar je werk, maar ook of je werk hebt en vrienden. Uit onderzoek is gebleken dat ‘relaties’ de belangrijkste factor is in om het bestaan als zinvol te ervaren.”
Het leven luchtig maken
Tijdens het onderzoek werd aan bezoekers van drie inloophuizen gevraagd: "Wat maakt het inloophuis voor u zinvol?" Tromp: “Het antwoord van de bezoekers was duidelijk. Zij zeiden: ‘Ik vind het belangrijk om samen dingen te doen en er voor elkaar te zijn. Samen te eten, samen koffie drinken, samen iets maken, samen praten.’ Kortom: naar elkaar luisteren, met elkaar lachen, het leven een aangenaam maken op een luchtige manier. Dat vinden zij zinvol.”
Zijn inloophuizen inderdaad te beschouwen als zingevingspraktijken? Absoluut, meent Tromp. “Het zijn plaatsen die zinvolle ontmoetingen mogelijk maken. Er is ook alle ruimte om over de zware kant van het leven te praten en elkaar daarin te steunen.”
Meerwaarde
De relationele meerwaarde van zingeving is een perspectief dat dit onderzoek biedt en dat het waard is om te blijven herkennen, vult Veerle Rooze aan. Als directeur van Netwerk DAK is zij opdrachtgever van het onderzoek. Rooze: “Ook voor het bredere veld van zingeving, geestelijke verzorging en benaderingen die binnen het sociaal domein ontwikkeld worden, kan dit perspectief helpend zijn. Want het gewone en alledaagse van het werk maakt dat we het niet altijd herkennen en op waarde schatten.”
Samen leren
De praktijk van inloophuizen is vaak zo alledaags dat we er nauwelijks bij stil staan, aldus Rooze. “Vaak is het alledaagse ook helemaal niet zo mooi. Er kan gedoe en geharrewar zijn, mensen worden ook, soms onbedoeld, gekwetst. Je buitengesloten voelen, racistische opmerkingen naar je hoofd krijgen, ruzie maken: inloophuizen zijn geen paradijselijke plekken. Maar daarom zijn het misschien juist wel interessante plekken. Want als dat zo is, wat doen we dan? Hoe zoeken we elkaar weer, proberen we recht te doen aan elkaar, wordt er opnieuw ruimte gezocht? Op zo veel plekken worden in het dagelijkse leven van het inloophuis lessen geleerd, wegen gezocht, nieuwe dingen geprobeerd. Daarvan leren staat centraal. En het is ook de bijdrage die we, door deze ervaringen te analyseren, kunnen hebben in het bredere veld. In de inloophuizen is ‘zingeving’ geen ideologisch kader dat uitlegt hoe het zou moeten zijn, maar een reflectief kader van hoe we recht doen aan wat is.”
