De hel herontdekt: lezingen bij symposium
De PThU startte het academisch jaar vanmorgen sterk met een symposium over een onderwerp dat kerken vaak mijden, maar dat in de samenleving terug is van weggeweest: de hel. Tijdens het symposium sprak PThU-hoogleraar Arnold Huijgen met schrijver Arnon Grunberg, hoogleraar Paul Verhaeghe, kunstkenner Liesbeth van Es en muzikant Broeder Dieleman. Zij lieten allen hun idee over de hel horen, in lezingen en muziek.
Arnon Grunberg: hel is genieten ten koste van anderen
Schrijver Arnon Grunberg keek voor zijn blik op de hel allereerst naar schrijver en denker Marquis de Sade, die sadisme tot kunst verhief. De hel, merkt hij op in zijn lezing, is de plek waar het lijden van de een verwordt tot het genot van de ander. In het verhaal van Job ziet hij de wens van de mensen om te geloven in een wereld die 'klopt' - hoewel hij meent dat die wereld niet bestaat. Grunberg vraagt zich af of de wens om de wereld 'kloppend' te maken ook de bron zou kunnen zijn van de zoektocht naar goed en kwaad. "Vervolgens kunnen we ons wijsmaken dat het slechts een paar rotte appels zijn (...) en dat wij om de wereld kloppend te maken slechts de rotte appels hoeven te verwijderen. Maar wij weten ook dat precies die verwijdering altijd weer een radicale verschijningvorm van het kwaad is geweest."
Liesbeth van Es: hel is boeiender dan hemel (in de kunst)
Kunstkenner Liesbeth van Es benoemde maar meteen dat kunst over de hel vaak boeiender is dan kunst over de hemel. Schilderingen over het laatste oordeel en de afdaling van Jezus naar de hel dienden vaak als waarschuwing voor gelovigen, maar ook als leedvermaak: "Als toeschouwer kun je je verkneukelen over de gruwelijkheden die de slechteriken overkomen." Sommige kunstenaars gebruikten hun kunst om stilletjes kritiek te leveren. Dat gebeurt nog steeds in onze hedendaagse kunst en cultuur. "De hel is een dankbare bron."
Paul Verhaeghe: hel is hardnekkig volhouden aan verwachtingen
Volgens emeritus hoogleraar Paul Verhaeghe hangt de hel samen met hoe wij functioneren als mensen. "De hemel, dat is het verlossende woord van de ander, diens liefdevolle blik die mij zegt dat ik het goed doe, ja, dat ik de beste ben. De hel, dat is de afwijzing, de uitsluiting: je voldoet niet, maak dat je wegkomt." Hooggespannen verwachtingen van anderen en van onszelf leiden tot twijfel en innerlijke verdeeldheid, in een samenleving die daarop geen religieuze antwoorden meer biedt. Maar voordat we naar religie grijpen als antwoord op alles, moeten we eerst aandacht hebben voor de inherent menselijke problematiek, meent Verhaeghe.
