Promotie Cees Stavleu: Toward Ritual Purity

Over het proefschrift

Het proefschrift 'Toward Ritual Purity. An Evolution of the Dietary Laws' biedt geen eenduidige of alomvattende verklaring voor de Bijbelse voedselwetten, maar onderzoekt in plaats daarvan de praktische betekenis ervan. De nadruk ligt op Leviticus 11. Uit het onderzoek blijkt dat de voedselwetten in Leviticus in de eerste plaats bedoeld waren om de Israëlieten te onderscheiden van andere volken. Maar er speelt meer mee: de schrijver van Leviticus schetst een gewenste, denkbeeldige wereld waarin God in het heiligdom aanwezig is. Binnen die wereld speelt de priester een centrale rol. Hij beslist over wat heilig, rein of onrein is en treedt bovendien op als een soort zoölogisch specialist, die bepaalt welke dieren rein of onrein zijn. De mate van verbondenheid met het heiligdom bepaalt of een dier rein is.

Deze vorm van met de tempel verbonden reinheid heeft echter niet altijd de voedselwetten bepaald. In vroegere fasen van hun ontwikkeling was de onreinheid van bepaalde dieren eerder verankerd in de scheppingsorde: er bestond een algemeen besef van wat rein en onrein was. 

Tot slot onderzoekt deze studie de oorsprong van de voedselwetten vanuit archeozoölogisch perspectief: de analyse van dierlijke resten. Dierbotten verschaffen inzicht in oude eetgewoonten in en rond Jeruzalem. Een belangrijke uitkomst is dat het verbod op varkensvlees een voortzetting lijkt van al bestaande eetgewoonten. Opvallend is echter dat botten van de onreine meerval zijn aangetroffen in woningen van de elite. Dit kan erop wijzen dat de voedselwetten mede een reactie waren op praktijken binnen hogere sociale kringen.

Promotores

• Eerste promotor: prof. dr. K. Spronk
• Tweede promotor: prof. dr. J.K. Zangenberg
• Copromotor: prof. dr. R. Erwich

Praktische informatie

Datum: 17 juni 2025
Tijd: 15.00 uur
Locatie: Jacobikerk, Utrecht