Promotie Henk Vogel: Sing after God a new song.
Op donderdag 28 november om 15.45 uur verdedigt Henk Vogel aan de PThU zijn proefschrift: Sing after God a new song. Ritual-musical appropriations of Psalms in contemporary Dutch and Flemish culture.
Promotores
Eerste promotor: Prof. dr. Marcel Barnard
Tweede promotor: Prof. dr. Mirella Klomp
Praktische informatie
Datum: donderdag 28 november 2024
Locatie: Janskerk, Janskerkhof 26, Utrecht
Aanvang: 15.45 uur
Over het onderzoek
Het (sprekend) zingen van psalmen leeft nog altijd voort in het (post)seculiere Nederland en Vlaanderen. Behalve in religieuze praktijken gebeurt dat in toenemende mate ook in andere domeinen, zoals de kunsten en cultureel erfgoed. Buiten liturgische contexten wordt het psalmzingen heruitgevonden door kunstenaars en cultuurmakers: ze dichten en componeren nieuwe psalmen, mengen en creëren rituelen met psalmzang, ze koesteren, (her)waarderen en bekritiseren bestaande tradities.
Psalmzang heeft diepe en oude wortels in joodse en christelijke tradities en is voor veel kerkgangers in de Lage Landen (zoals kloosterlingen en veel Nederlandse protestanten) een vertrouwde praktijk (geweest). Het psalmzingen neemt zo een belangrijke plaats in in de geschiedenis van religieuze praktijken in de Lage Landen. Dit onderzoek stelt zich de vraag: Hoe kunnen we ritueel-muzikale toe-eigeningen van Psalmen in de hedendaagse Nederlandse en Vlaamse cultuur begrijpen, tegen de achtergrond van de ‘transfer’ en ‘transformation’ van religie, en hoe kunnen we die evalueren?
Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn in dit onderzoek vier ‘ritueel-muzikale toe-eigeningen’ bestudeerd: festival 150 Psalms, compositie- en concertproject Psalm 151, poëzieproject Poesia Divina en het psalmzingen met Genemuider Bovenstem. Daarbij is gebruikgemaakt van etnografische methoden: participerende observatie bij repetities en uitvoeringen, interviews met allerlei betrokkenen en verzameling en analyse van divers aanvullend (voornamelijk tekstueel) materiaal.
De ritueel-muzikale toe-eigeningen zijn transfers en transformaties van psalmzang, geleid door kunstenaars en evenementenorganisaties in de velden van de kunsten en van erfgoed. In hun toe-eigening refereren ze expliciet aan het religieuze (christelijke) verleden van de Nederlandse en Vlaamse cultuur. Tegelijkertijd framen ze psalmzang als cultureel erfgoed en als kunst, om psalmzang toegankelijk of relevant te maken voor een divers, geseculariseerd publiek. In plaats van religieuze overtuigingen of religieuze gemeenschappelijkheid benadrukken ze de esthetische schoonheid van psalmzang, haar culturele waarde, haar meditatieve kwaliteiten en/of politieke relevantie. Dat past bij de huidige culturele context die gekenmerkt wordt door secularisatie, ontkerkelijking, individualisering en pluralisering.
Tegelijk contrasteren de ritueel-muzikale toe-eigeningen met die culturele context. Kunstenaars en organisatoren richten zich op allerlei manieren tot God, proberen collectieve participatie te versterken en ruimte te maken voor existentiële contemplatie. Zij voelen zich daartoe uitgedaagd door tradities van collectieve liturgische psalmzang. Niettemin lijken hun ideeën over tradities van collectieve liturgische psalmzang hen te belemmeren in het verdergaander verkennen van het potentieel van psalmzang, meer specifiek de gelaagdheid en ambiguïteit van het zich richten tot God, van individu en gemeenschap in collectieve psalmzang, en van het evenwichtig rechtdoen aan lijden en hoop in existentiële contemplatie.
Biografie van de promovendus
Henk Vogel (1992) studeerde Nederlandse taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen (BA) en volgde een onderzoeksmaster Nederlandse literatuur en cultuur aan Universiteit Utrecht (MA). Zijn bachelor- en masterscripties handelden respectievelijk over lichamelijkheid in de liedteksten en poëzie van Willem Barnard/Guillaume van der Graft, en over collectieve herinnering en gemeenschapsvorming op het derde eeuwfeest van de protestantse reformatie in 1817. Aansluitend ving hij zijn promotiestudie aan de Protestantse Theologische Universiteit aan. Naast zijn studies is hij actief als componist en (amateur) uitvoerder van voornamelijk kerkmuziek. Sinds 2022 is Henk werkzaam als programmamaker bij het Dominicanenklooster te Zwolle, waar hij een breed scala van activiteiten coördineert op het gebied van geloof, spiritualiteit, kunst en verdieping. Henk is getrouwd met Hilde. Samen met hun dochter Marie wonen ze in Amersfoort.
